EQ gebruiken in je podcast

Je monteert je podcast in eerste instantie om inhoudelijke redenen: het verhaal moet boeiend blijven. Het is handig om daarbij ook iets te weten over een aantal technische aspecten van het monteren. In de komende artikelen bespreken we er een paar, te beginnen met EQ.

Het oor en de stem

Menselijke oren kunnen een heel breed spectrum aan toonhoogtes waarnemen, van heel lage bromtonen – zoals het gerommel van een metro onder de grond, dat je nog nét hoort – tot heel hoge piepjes van elektronica, die oudere mensen al niet meer horen, maar kinderen vaak nog wel. De gemiddelde mens heeft een bereik van ongeveer 70 tot 80 Hz aan de lage kant van het spectrum tot ongeveer 20.000 Hz aan het hoge uiteinde. Als je dat in een grafiek tekent, dan zet je de lage tonen altijd links en de hoge tonen rechts, net als op een piano.

Screenshot van een audiospectrum in ReaEQ van Reaper. — Een audiospectrumgrafiek: deze toon grofweg het bereik van het menselijk gehoor. Van 70 Hz aan de linkerkant (lage tonen) tot 20 kHz aan aan de rechterkant (hoge tonen). Beeld uit Reaper.

Hertz (Hz) is de maat voor de snelheid van geluidsgolven. Hoe langzamer die golfbeweging is, hoe lager de toon. Hoe sneller de golfjes bewegen, hoe hoger de toon. Een geluid van 80 Hz is dus veel lager dan een geluid van 20.000 Hz. De menselijke stem zit aan de lage kant rond de 70-80 Hz en aan de hoge kant tot ongeveer 10.000 Hz, met nog een heel klein beetje geluid in het stukje tussen de 10.000 en de 20.000 Hz. Als je een stem opneemt en daar een grafiekje van maakt, dan zie je dus vooral uitslag in het gebied tussen de 70 Hz en 10.000 Hz en nog een heel klein beetje in het stukje tussen 10.000 en 20.000 Hz. De meeste activiteit zit tussen de 200 en 500 Hz.

Dit is een kennisbankartikel van NAP1. Wij maken podcasts in opdracht.

Wat kun je doen met EQ?

Je gebruikt EQ om stemmen iets verstaanbaarder en ‘mooier’ te maken. Want het gekke is: een microfoon met een mooie, vlakke opnamekarakteristiek neemt de stem ongeveer zo op als die van nature klinkt, maar als je dat geluid afspeelt ervaren luisteraars dat als een vrij doffe stem. Radiozenders, televisiezenders en muziekproducenten maken stemmen altijd helderder, en daar zijn we aan gewend geraakt.

Bij elk montageprogramma, elke DAW, is een EQ-plug-in meegeleverd, die vaak best aardig werkt. Met zo’n plug-in kun je bepaalde frequentiegebieden verzwakken of versterken. Je kunt bijvoorbeeld het stukje rond 250 Hz iets verminderen, of het stukje vanaf 6000 Hz iets versterken.

Moet je EQ gebruiken in je podcast?

Als je EQ gebruikt, sluit je aan bij de heersende norm, maar het blijft natuurlijk een creatieve keuze. Mensen vinden heldere stemmen vaak wel mooier, maar je móet natuurlijk niets.

Een paar uitgangspunten om je op weg te helpen

Er is geen recept voor hoe het hoort, maar dit zijn een paar dingen die wij meestal doen als het gaat om het mooier laten klinken van stemmen:

Onder de 80 Hz verzwakken we niet, dat halen we gewoon weg, met een low cut.
Boven de 20.000 Hz doen we dat ook, met een high cut.
Veel stemmen knappen ervan op als je rond de 250 Hz een dipje maakt van ongeveer 3 tot 4 dB. Bij andere stemmen zetten we dat dipje op 300 of 350 Hz – net wat er mooier klinkt.
Daarnaast winnen veel stemmen iets aan helderheid en verstaanbaarheid als je een kleine high shelf toepast vanaf 6 kHz, dus 6000 Hz. Dan zetten we alles vanaf 6000 Hz met bijvoorbeeld 1 dB omhoog.
Eventueel kun je nog een kleine boost toepassen rond de 80 Hz, voor wat steviger laag – maar oppassen dat het niet muddy gaat klinken!

Begin eens met bovenstaande, check hoe de stemmen dan klinken en pas het naar eigen inzicht in. Zo ziet bovenstaande recept eruit in Slick EQ:

Screenshot van de EQ-plugin SlickEQ — Een mogelijk uitgangspunt voor het EQ-en van een stem in Slick EQ. Let op bij het bekijken van de onderste balk: low cut heet hier HP (high pass) en high cut heet hier LP (low pass).

Valkuilen bij het gebruik van EQ

Wat goed klinkt op de ene speaker kan soms heel slecht klinken op de andere. Speel een test af op verschillende speakers of koptelefoons, want die hebben allemaal een eigen frequentiekarakteristiek. Luister dus via je autospeakers, op de JBL-box, op de stereo in je woonkamer en op de speakers van je zus of het geluid goed klinkt. Dan leer je vanzelf waar het gemiddelde ongeveer zit en dan kun je zorgen dat je het op al die speakertjes goed laat klinken. Als je het echt volgens de regels van de kunst wil doen, luister dan in een gecontroleerde studio-omgeving en gebruik speakers met een zo vlak mogelijke frequentiekarakteristiek, of gekalibreerde koptelefoons.
Je oren worden moe van het werken met EQ. Dat heet oorvermoeidheid of ear fatigue en het is heel verneukeratief (excusez le mot). Je oren passen zich namelijk aan het geluid aan. Als jij het laag veel te ver omhooggeduwd hebt, gaan je oren op een gegeven moment denken dat dat zo hoort. Zo gaat na verloop van tijd álles goed klinken. Werk dus geen uren achter elkaar aan EQ en zet het volume niet te hoog. Blijf het bewerkte bestand steeds vergelijken met referentiemateriaal, bijvoorbeeld een podcast van iemand anders die je op alle speakers wel goed vindt klinken. Zo voorkom je dat je een totaal verkeerde afslag neemt. En geloof me, I’ve been there 😉.

Deze video van bijna 15 minuten gaat heel diep in op het gebruik van EQ voor gesproken woord.

Liever luisteren dan lezen? Check onze kennisbankpodcast!

© NAP1 Podcasts. De tekst op deze pagina valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal-licentie. Wanneer je gebruik wilt maken van dit werk, doe dit altijd met een terugverwijzing middels een link naar deze pagina.